Mikroflora jelitowa: główny czynnik w zaburzeniach trawienia

Czynnościowe zaburzenia żołądkowo-jelitowe lub zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (FGID) to ogólne określenie dużej liczby podobnych schorzeń, w tym zespołu jelita drażliwego, zaburzeń trawiennych i spastycznego zapalenia jelita grubego. Te problemy zdrowotne dotykają ponad 60% francuskiej populacji1! Wyrazem tych powszechnych chorób jelit jest sporadyczne lub nawracające pojawienie się wielu objawów o różnym nasileniu.

Ból brzucha, problemy z wypróżnianiem, skurcze, wzdęcia lub zaparcia, nudności lub wymioty… te objawy czynnościowych zaburzeń żołądkowo-jelitowych są zwykle łagodne, ale mogą regularnie upośledzać fizyczną i psychiczną jakość życia. 
Wysoki poziom stresu, nieprawidłowa dieta i reakcja na określony pokarm to tylko niektóre 
z wielu czynników wyzwalających tego typu dolegliwości trawienne. Jednak stosując odpowiednie praktyki zdrowotne i związane ze stylem życia, można zapobiegać tym zaburzeniom lub łagodzić ich wpływ na organizm. Jednym ze szczególnych obszarów badań nad dobrostanem układu pokarmowego są spożywane przez nas produkty, które wpływają na mikrobiotę jelitową, takie jak probiotyki i pokarmy bogate w błonnik.

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe przybierają różne formy

Wzdęcia, nadkwasota, problemy z trawieniem po posiłku…, jeśli jesteś jak ponad 60% populacji francuskiej, bez wątpienia doświadczyłeś już tych nieprzyjemnych objawów! Zaburzenia czynnościowe wpływające na trawienie są bardzo częste; w rzeczywistości stanowią one obecnie ponad jedną trzecią wszystkich konsultacji z gastroenterologami we Francji²!

Te problemy trawienne najczęściej pojawiają się po zjedzeniu posiłku, który jest zbyt obfity, zbyt tłusty lub zbyt ostry. Jednak mogą być również spowodowane pośpiesznym połykaniem. Wiele różnych sposobów wyrażania tych stanów odzwierciedla fakt, że pochodzenie objawów jest złożone. W rzeczywistości identyfikacja tych źródeł jest kluczowym aspektem obecnych badań. Badana jest jakość życia, przyjmowanie pewnych leków, zwiększona podatność lub stres.

Wiadomo, że te zaburzenia są funkcjonalnymi i zróżnicowanymi jednostkami, które łączy szereg przewlekłych lub nawracających objawów żołądkowo-jelitowych.

Jaka jest rola mikroflory jelitowej w procesie trawienia?

Jelito składa się z 3 nierozerwalnie połączonych „elementów”, które działają w synergii: mikrobioty jelitowej (zwanej także florą jelitową), błony śluzowej jelit oraz układu odpornościowego jelit.

FGID charakteryzują się zmienną kombinacją objawów^3,4,5, które są łatwe do zidentyfikowania:

• Ból brzucha
• Uczucie ciężkości
• Mdłości
• Wymioty
• Skurcz
• Zaparcia lub biegunka
• Wzdęcia

• Funkcja metaboliczna i odżywcza, ponieważ mikrobiota jelitowa trawi (fermentuje) niestrawne składniki odżywcze, które tylko bakterie są w stanie rozłożyć, a także syntetyzuje związki pochodzące z tego pożywienia, które pełnią korzystną rolę metaboliczną (zwłaszcza krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe i witaminy z grupy B i K).
• Ochrona przed mikroorganizmami chorobotwórczymi, określana jako „efekt bariery” lub odporność na kolonizację.
• Stymulacja jelitowego i obwodowego układu odpornościowego.

Mikrobiota jelitowa oddziałuje na błonę śluzową jelit (która działa jak „filtr”) oraz 
z jelitowym układem odpornościowym (który bierze udział w obronie organizmu przed szkodliwymi mikroorganizmami i tolerancji pokarmowej). Brak równowagi w tym ekosystemie może spowodować zakłócenia funkcji trawiennych.

Zespół jelita drażliwego: choroba cywilizacyjna?

Zespół jelita drażliwego (IBS) jest obecnie jednym z najczęstszych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego. 5 milionów Francuzów jest dotkniętych tą patologią, a jedna czwarta przypadków IBS jest wywoływana przez ostry epizod zakaźny (taki jak zapalenie żołądka i jelit). Ten rodzaj IBS jest określany jako „pokaźny IBS” i występuje częściej 
u kobiet po epizodzie zakaźnym trwającym dłużej niż 5 dni, związanym ze stresem lub lękiem.

Objawami IBS są bóle brzucha i/lub dyskomfort trawienny połączony ze wzdęciami 
i zaburzeniami wypróżniania.

Problemy rozwijają się długo jako nawracające epizody występujące co najmniej 3 dni każdego miesiąca, zauważalne przez okres 3 miesięcy. Częstotliwość lub konsystencja stolca jest różna.

Zespół jelita drażliwego często rozwija się wraz z innymi schorzeniami:

• Patologie jelitowe (refluks przełyku, nietrzymanie stolca),
• Patologie pozajelitowe (bóle głowy, migreny, fibromialgia, dysfukncje stawu skroniowo-żuchwowego, bóle pleców, przewlekłe bóle miednicy, zaburzenia układu moczowo-płciowego, chroniczne zmęczenie, astma),
• Nietolerancja i objawy alergiczne (nietolerancja na gluten lub leki, alergie pokarmowe).
  
  
  
  
  

Chociaż mechanizmy odpowiedzialne za zespół jelita drażliwego nie są jeszcze w pełni znane, niektóre wyniki badań sugerują obecność zaburzeń mikroflory jelitowej, 
a w szczególności niestabilność dominującej mikroflory kałowej, która zmienia się w czasie.

Osoby z IBS zgłaszają również, że niektóre diety łagodzą ich objawy: małe, ale częstsze posiłki (69% przypadków) oraz unikanie tłuszczów (64%), nabiału (54%), węglowodanów (43%), kawy (41%), alkoholu (27%) i mięsa (21%)⁶.

Jakie są przyczyny czynnościowych zaburzeń żołądkowo-jelitowych?

Kilka czynników, które często występując razem, mogą wywołać zaburzenia trawienia:

• Nadmierne lub zbyt szybkie zjedzenie posiłku jest najczęstszą przyczyną wystąpienia zaburzeń, ponieważ przeciąża to układ trawienny. Narządy zaangażowane w trawienie pokarmu są rozregulowane i nie radzą sobie skutecznie z przyjmowaniem pokarmu.
• Stres i niepokój to czynniki psychologiczne, które mogą upośledzać pasaż jelitowy.
• Niezrównoważona dieta – na przykład zachodnia żywność ma zwykle niską zawartość błonnika: w połączeniu z siedzącym trybem życia rezultatem może być powolny pasaż jelitowy.
• Zmiany tempa życia lub nowe środowisko, na przykład: podróż do regionów, w których standardy higieny są niższe.⁷
• Wiek.
• Palenie.
• Niezrównoważona mikrobiota jelitowa, (dysbioza).

Dysbioza mikroflory jelitowej upośledza podstawowe funkcje: przewodu pokarmowego, odżywiania (poprzez rozkład niestrawnych składników pokarmowych), edukacji lub stymulacji naszego układu odpornościowego i ochronę przed kolonizacją przez obce drobnoustroje chorobotwórcze. „Efekt bariery” w mikrobiocie jelitowej sprawia, że niepożądane lub szkodliwe bakterie nie przedostają się do organizmu. 

Zgodnie z rzymskimi kryteriami diagnostycznymi do FGID zalicza się następujące zaburzenia: zespół jelita drażliwego (IBS: wzdęcia czynnościowe, zaparcia czynnościowe, biegunki czynnościowe oraz nieswoiste czynnościowe zaburzenia jelit).

Co możesz zrobić, aby poprawić trawienie?

Jest wiele rzeczy, które możesz zrobić, aby uchronić się przed czynnościowymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Stabilny tryb życia połączony z odpowiednią dietą to dobry pierwszy krok w kierunku komfortu trawiennego. Probiotyki i błonnik pokarmowy są przedmiotem wielu aktualnych badań naukowych. Służą profilaktyce FGID, leczeniu niektórych schorzeń, a także codziennej poprawie ogólnego samopoczucia!

1. Stosuj dietę bogatą w mikroelementy, błonnik i probiotyki^8,9

• Probiotyki: żywe mikroorganizmy – gdy odpowiedni koktajl szczepów zostanie spożyty w odpowiedniej porcji – ma wpływ na naszą mikrobiotę jelitową i pozytywny wpływ na trawienie.

Pierwszy praktyczny przewodnik referencyjny dotyczący korzyści klinicznych określonych probiotyków w leczeniu objawów żołądkowo-jelitowych, opracowany przez ESPCG (Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii Podstawowej Opieki Zdrowotnej)⁸ i oparty na 3000 badań naukowych ułatwia wybór właściwych szczepów probiotycznych dla danej patologii. Pozwala także przewidzieć efekt stosowania takiej terapii. Ten przewodnik jest szczególnie przydatny w zapobieganiu biegunce związanej z antybiotykoterapią oraz minimalizowaniu objawów IBS.

• Błonnik⁹: zboża, warzywa i owoce są bogate w błonnik, który naturalnie przyspiesza pasaż jelitowy. Te pokarmy mają wysoką zawartość wody i poprawiają skurcze okrężnicy. Są również łatwo fermentowane przez mikrobiotę jelitową, która wytwarza gazy. Ponieważ współczesne diety są coraz bardziej przetwarzane nasze spożycie pokarmów bogatych w błonnik jest obecnie często znacznie poniżej zalecanych poziomów.
• Liście karczocha: według ostatnich badań klinicznych pomagają zmniejszyć niestrawność i objawy zespołu jelita drażliwego (bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia).¹⁰

2. Zarządzaj swoim stylem życia^11,12

• Stałe pory posiłków: celem jest osiągnięcie realnego spożycia żywności, które sprzyja dobremu samopoczuciu. Posiłki spożywaj o ustalonych porach, dokładnie przeżuwaj pokarm 
  i jedz kolację co najmniej 3 godziny przed planowanym snem.
• Odpowiednio dobieraj to, co pijesz: woda jest zawsze najlepszą opcją i powinna być spożywana w dużych ilościach (co najmniej 1,5 litra dziennie). Natomiast napoje bezalkoholowe lub alkoholowe należy spożywać okazjonalnie i zawsze w małych ilościach.
• Sport: regularne ćwiczenia są niezbędne dla dobrego samopoczucia. Ze względu na trawienie szczególnie polecana jest hipopresyjna gimnastyka brzucha, która usprawnia pasaż jelitowy i zmniejsza poziom stresu.

Bibliografia

1. Lebrun T, Allenet B, Legoux J-L, Amouretti M. Troubles fonctionnels digestifs : approche socio-économique. Hépato-gastro 1998; 5:205-12.
2. Dapoigny, M., Dyard, F., Grimaud, J. C., Guyot, P. & van Ganse, E. (2003) Troubles fonctionnels intestinaux et consommation de soins. Gastroenterol Clin Biol 27: 265-271
3. Frexinos J, Denis P, Allemand H, Allouche S, Los F, Bonnelye G. Etude descriptive des symptômes fonctionnels digestifs dans la population générale française. Gastroenterol Clin Biol 1998; 22:785-91.
4. Tack J, Caenepeel P, Piessevaux H, Cuomo R, Janssens J. Assessment of meal induced gastric accommodation by a satiety drinking test in health and in severe functional dyspepsia. Gut 2003; 52:1271-7.
5. Drossman, D. A., Corazziari, E., Delvaux, M., Spiller, G., Talley, N. J., Thompson, W. G. & Whitehead, W. E. (2006) Rome III: The functional gastro-intestinal disorders. 3rd ed
6. Halper et al. 200
7. Khatibi, S. & Marchou, B. (2007) [Assessment of travel-associated risks and advice to travelers]. Rev. Prat. 57: 831-842.
8. Systematic review: probiotics in the management of lower gastrointestinal symptoms in clinical practice – an evidence-based international guide. Aliment Pharmacol Ther 2013; 38(8):864-86
9. Kleessen, B., Sykura, B., Zunft, H. J. & Blaut, M. (1997) Effects of inulin and lactose on fecal microflora, microbial activity, and bowel habit in elderly constipated persons. Am J Clin Nutr 65: 1397-1402
10. Walker A.F et al., Artichoke leaf extract reduces symptoms of irritable bowel syndrome in a post-marketing surveillance study, Phytotherapy Research, 2001, 15: 58-61.
11. Frexinos J. Alimentation et troubles fonctionnels digestifs. Cahier de nutrition et de Diététique 2004; 39:307 10.
12. Frexinos J, Buscail L. Hépato-gastro-entérologie Proctologie. Masson, 2003.